Patiënten en naasten altijd betrekken na een calamiteit

Nivel heeft onlangs de resultaten van het onderzoek gepubliceerd over calamiteitenonderzoek in ziekenhuizen. De conclusie daarbij was dat ziekenhuizen patiënten en naasten steeds vaker betrekken bij het onderzoek naar een calamiteit. In het rapport wordt het belang hiervan verder geduid. Omdat calamiteiten zich soms ook in klinieken voordoen willen we u hierover informeren.

Een calamiteit is een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot de dood van of een ernstig schadelijk gevolg voor een cliënt heeft geleid. Zorgaanbieders hebben de plicht om een calamiteit bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) te melden en vervolgens onderzoek te doen naar de calamiteit.

De IGJ wilde weten op welke manier patiënten en naasten worden betrokken na een calamiteit in een ziekenhuis en heeft Nivel gevraagd dit onderzoek te doen. De publicatie van Nivel leest u hier, in de publicatie is een link naar het volledige rapport. 

Conclusie uit het rapport; 

1. De gemene deler
   Het onderzoek laat zien dat er steeds meer oog is voor de positie van de patiënt en/of naaste bij het calamiteitenonderzoek. Het calamiteitenonderzoek wordt niet meer gezien als een proces dat louter en alleen van belang is voor het ziekenhuis, voor intern gebruik, maar het is ook van waarde voor patiënten en/of naasten.  
2. De unieke kennis van patiënten en of naasten
   Patiënten en/of naasten worden door de ziekenhuizen gezien en patiënten en/of naasten zien zichzelf geregeld als een partij met ervaring en kennis die van belang is voor het calamiteitenonderzoek. Verschillen zijn er tussen ziekenhuizen in de waardering voor die specifieke kennis. Een aantal ziekenhuizen gaf aan dat de kennis van patiënten en/of naasten nuttig is om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de feiten. Andere ziekenhuizen waren ook geïnteresseerd in de vragen die patiënten en/of naasten speelden, vragen waarop het ziekenhuis ook een antwoord wil geven in het calamiteitenonderzoek. Met deze werkwijze laat een ziekenhuis zien ook de vraag van patiënten en/of naasten serieus te nemen. Het beantwoorden van de vragen van patiënten en/of naasten maakt het rapport betekenisvoller voor patiënten en/of naasten. 
3. Meer oog voor de patiënt en/of naaste als direct betrokkene
   Naast oog voor het belang van de unieke kennis van patiënten en/of naasten is er steeds meer oog voor de rol van de patiënt en/of naaste als direct betrokkene of belanghebbende. Kern van de ontwikkeling die Nivel signaleert is dat de patiënt en/of naaste niet meer gezien wordt als onderdeel van een casus, als object van een onderzoek, maar als subject dat deel uitmaakt van het proces dat ontstaat na een calamiteit. Voor patiënten en/of naasten heeft een calamiteit vaak een enorme impact, met verlies van regie. Door patiënten en/of naasten actief te betrekken bij het calamiteitenonderzoek geeft het ziekenhuis hun weer een stukje regie terug. 
4. De menskant  
   Verschillende patiënten en/of naasten noemden, in positieve zin, de persoonlijke betrokkenheid van deze hulpverlener, die liet merken ook geraakt te zijn door de calamiteit. Dat persoonlijke contact, waarbij ook de betrokken arts zich als mens liet zien, was voor hen van groot belang en had hen geholpen. Uit ander onderzoek is beklend dat een calamiteit ook een grote impact kan hebben op de betrokken hulpverlener. Dan is het niet altijd makkelijk om ‘goed’ te reageren. Zorgverleners kunnen dan terughoudend zijn om het gesprek met de patiënt en/of naaste aan te gaan. Verschillende ziekenhuizen bieden ondersteuning aan hulpverleners die betrokken zijn bij een calamiteit in de vorm van peer-support. 
5. Het rapport
   Het rapport is het formele sluitstuk van het calamiteitenonderzoek. Veel ziekenhuizen delen dit rapport met patiënten en/of naasten. Dat geldt niet voor alle ziekenhuizen. Wel lieten alle ziekenhuizen in het onderzoek weten dat ze patiënten en/of naasten een gesprek aanbieden over het rapport. Van de kant van patiënten en/of naasten werd dit gesprek gewaardeerd. Patiënten en/of naasten die het rapport ontvingen oordeelden hier ook positief over, soms alleen vanwege de symbolische waarde.