Onderzoek Gupta Strategists: focus zorgt voor toegankelijke, kwalitatief hoogwaardige, betaalbare zorg bij zelfstandige klinieken

Zoetermeer, 20 oktober 2022 – De zorg in zelfstandige klinieken is van dezelfde of betere kwaliteit dan in ziekenhuizen. De wachttijden in klinieken zijn aanmerkelijk korter en de patiënttevredenheid ligt hoger. Tegelijkertijd zijn de tarieven gemiddeld 4 tot 5% lager dan de gemiddelde tarieven van ziekenhuizen. Dit blijkt uit onafhankelijk onderzoek van Gupta Strategists. De goede toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid zijn het gevolg van focus: klinieken focussen zich op een specifiek medisch-specialistisch zorggebied, waarbinnen zorg wordt geboden via een efficiënt en strak georganiseerd proces. Deze focus van klinieken kan een nog grotere waarde hebben in de noodzakelijke beweging naar passende zorg, als meer patiënten voor hun focuszorg bij klinieken terecht kunnen. Hierbij is het belangrijk dat klinieken en ziekenhuizen intensiever samenwerken en elkaar aanvullen. Op systeemniveau is het van belang om marktprikkels in stand te houden, passende contractafspraken te maken en transparantie van klinieken te vergroten.

Medische uitkomsten klinieken vergelijkbaar of zelfs beter
Het onderzoek van Gupta Strategists, getiteld ‘De kracht van focus’, laat zien dat kwaliteit, toegankelijkheid, betaalbaarheid, toegevoegde maatschappelijke waarde en innovatie hand in hand gaan bij klinieken. Dit komt voort uit de focus die klinieken kenmerkt. Klinieken focussen zich op een specifiek en planbaar zorgaanbod. Hierdoor kunnen klinieken met schaarse middelen (personeel, tijd en geld) hoge kwaliteit leveren aan hun patiënten. Uit het onderzoek blijkt dat medische uitkomsten van klinieken – voor de onderzochte zorggebieden – vergelijkbaar met ziekenhuizen zijn, of zelfs beter. Dit is ook terug te zien in de tevredenheid van patiënten; zij beoordelen hun kliniek met een 9 gemiddeld.

Meer behandelingen en kortere wachttijden
Als gevolg van COVID hebben veel patiënten lang moeten wachten op hun behandeling, veelal operaties, en het einde van de huidige wachtlijsten is nog niet in zicht. Het onderzoek laat zien dat klinieken, sinds het uitbreken van de pandemie, steeds meer patiënten hebben behandeld. Bij de door Gupta Strategists onderzochte klinieken steeg het aantal behandelingen na de eerste COVID-golf; deze klinieken leverden tot 30 à 70% meer zorg dan in 2019. Hiermee dragen klinieken bij aan de continuïteit van zorg. Het onderzoek verwijst bovendien naar cijfers van het RIVM die laten zien dat de extra zorg door klinieken tijdens de coronapandemie 47.000 gewonnen levensjaren heeft opgeleverd. Daarbij komt dat patiënten gemiddeld gezien eerder terecht kunnen bij een kliniek dan bij een ziekenhuis, voor dezelfde zorg. Dat geldt zowel voor het eerste polibezoek als voor de behandeling. Het verschil in wachttijd is vaak enkele weken, aldus Gupta Strategists.

Lagere tarieven en meer innovatie
Het onderzoek van Gupta Strategists laat daarnaast zien dat de kracht van focus zich niet alleen vertaalt in kwaliteit en toegankelijkheid, maar ook in efficiënte processen, lagere kosten en daarmee lagere tarieven. De gemiddelde tarieven voor behandeling van cataract (staar), heupartrose en huidkanker bij de onderzochte klinieken liggen lager dan die bij ziekenhuizen: klinieken zijn gemiddeld 3,8% tot 5,4% goedkoper, voor dezelfde zorg. Daarbij resulteert focus bij klinieken in innovatie op het snijvlak van zorginhoud, proces en digitalisering. Door hun focus en veelal kleine(re) schaal zijn klinieken in staat innovaties snel door te voeren. Veel innovaties die beginnen in klinieken, vinden daarna hun weg in ziekenhuizen.

Differentiatie tussen acute en planbare zorg
Klinieken behandelen momenteel bijna 16% van het totale aantal patiënten met een medisch specialistische zorgvraag in Nederland. In het onderzoek concludeert Gupta Strategists dat er in het kader van passende zorg, nog meer patiënten door klinieken zouden kunnen worden behandeld. Deels doordat de zorgvraag überhaupt toeneemt, en deels doordat ziekenhuizen meer planbare zorg aan klinieken kunnen overlaten. Dat geeft ziekenhuizen meer ruimte voor de acute en complexe zorg. Deze differentiatie tussen acute, complex en planbare zorg draagt bij aan een toekomstbestendig zorglandschap en sluit aan bij het Integraal Zorgakkoord.

Aanbevelingen voor een toekomstbestendig zorglandschap
Om te komen tot passende zorg en een toekomstbestendig zorglandschap is het volgens het onderzoek belangrijk dat klinieken en ziekenhuizen meer samenwerken en elkaar aanvullen. Ook op systeemniveau doet Gupta Strategists hiertoe een aantal aanbevelingen: het in stand houden van marktprikkels voor focuszorg door het ministerie van VWS, het zorgen voor passende volumes en tarieven door zorgverzekeraars en het bieden van meer transparantie door klinieken.

Reacties ZKN en Gupta Strategists
Dr. Hanneke Klopper, voorzitter van ZKN: “Het onafhankelijke onderzoek van Gupta Strategists biedt een transparant en feitelijk onderbouwd beeld van de toegevoegde waarde van klinieken. Het onderzoek laat zien hoe klinieken met hun focuszorg kunnen bijdragen aan een toekomstbestendig zorglandschap waarin passende zorg centraal staat. De leden van ZKN staan klaar om samen met ziekenhuizen, verzekeraars, verwijzers en beleidsmakers te werken aan een duurzame inrichting van de planbare zorg, zodat patiënten op tijd de zorg krijgen die ze nodig hebben.​ Klinieken stellen hun kennis en capaciteit daarbij graag beschikbaar, om samen te zorgen voor korte wachttijden, betaalbare behandelingen en voldoende opleidingsplekken voor toekomstig zorgpersoneel. En tegelijkertijd, voor voldoende capaciteit bij ziekenhuizen voor acute en complexere zorg.”

Dr. Lisa Vogelpoel van Gupta Strategists: “Dit onderzoek brengt voor het eerst op gestructureerde manier de toegevoegde waarde van klinieken in kaart. We vergelijken in dit onderzoek ‘appels met appels’: de patiënten van klinieken vergelijken we met ziekenhuispatiënten die maar voor één specialisme in het ziekenhuis komen. Het combineren van gedetailleerde data van 16 klinieken (en ketens van klinieken) is echt uniek. Discussies over de rol van klinieken zijn vaak gebaseerd op beelden en verhalen. In dit rapport onderbouwen we die met feiten en we ontkrachten enkele fabels. Zo blijkt uit de analyses niet dat er bij klinieken sprake is van actieve cherry picking of stelselmatige overbehandeling. De toegevoegde waarde op het gebied van bijvoorbeeld toegankelijkheid en innovatie blijkt juist groot.”

Het onderzoek is uitgevoerd door Gupta Strategists in opdracht van ZKN, onder voorwaarde dat Gupta Strategists een onafhankelijk en ongecensureerd rapport kon publiceren. ZKN heeft geen invloed gehad op de conclusies van het rapport.

Foto: Aanbieding onderzoeksrapport door Hanneke Klopper (ZKN) aan Barbara Goezinne (VWS) op 20 oktober 2022. Fotograaf Freek van den Bergh.

 VIDEO: toelichting van Gupta Strategists over het onderzoek 

Over Gupta Strategists
Gupta Strategists is een onafhankelijk adviesbureau voor organisaties in de zorgsector, in binnen- en buitenland. Gupta werkt voor onder andere zorgaanbieders, betalers en de overheid. Sinds de oprichting in 2005 is Gupta uitgegroeid tot toonaangevend strategy consulting kantoor in de Nederlandse zorg. Gupta combineert kennis van de sector met grondige data-analyse, creativiteit en toekomstvisie. Voor alles wat we doen geldt: het moet de zorg aantoonbaar beter maken.

Over ZKN
ZKN vertegenwoordigt als branchevereniging van zelfstandige klinieken 136 leden die zorg leveren op meer dan 400 vestigingen door heel Nederland. Van de ZKN-klinieken levert 93% verzekerde zorg in meer dan 20 verschillende specialismen. Klinieken leveren momenteel bijna 16% van de medisch-specialistische zorg in Nederland. In 2021 bezochten 1,1 miljoen patiënten een kliniek voor verzekerde zorg.  Klinieken die zijn aangesloten bij ZKN hebben allen het ZKN-keurmerk en worden jaarlijks getoetst door onafhankelijke certificeringsinstanties. Het ZKN-keurmerk is een waarborg dat de geleverde zorg veilig en van hoge kwaliteit is, met uitstekende service en nazorg.